Rytm dopełniający. White Fungus na Taiwanie: zapis wydarzeń

^{W 2009 roku przenieśliśmy redakcję naszego magazynu artystycznego „White Fungus” z Wellington w Nowej Zelandii do Taichung City na Tajwanie. Od tej chwili głównym obszarem zainteresowania tego tytułu i organizowanych wokół niego wydarzeń była tajwańska muzyka eksperymentalna i sztuka dźwięku. Poza publikowaniem tekstów historycznych, przedstawiających najważniejszych tajwańskich artystów tego nurtu, „White Fungus” zorganizował szereg interdyscyplinarnych wydarzeń, zarówno na samej wyspie, jak i poza nią, współpracując przy ich realizacji z lokalnymi i zagranicznymi artystami.}

---

White Fungus, nr 1

White Fungus, nr 12

White Fungus, nr 13

Yan Jun w numerze 12 White Fungus

Strona tytułowa artykułu Alistaira Noble'a o Wang Fujui. White Fungus, nr 14

Strona tytułowa artykułu Alistaira Noble'a o Lin Chi-Wei. White Fungus, nr 15.

Strona tytułowa artykułu Kyry Kordoski o Whitney Vangrin. White Fungus, nr 15

White Fungus, nr 15

Bogata historia działań z pogranicza eksperymentów z dźwiękiem i performansu sięga na Tajwanie wczesnych lat 90. Złagodzenie najsurowszych form cenzury i większa wolność wypowiedzi po zniesieniu stanu wojennego w 1987 roku doprowadziły do rozwoju tłumionych wcześniej form kultury tajwańskiej i bardziej radykalnych działań artystycznych. W tym okresie sztuka awangardowa, kwestionująca status quo i nacjonalistyczne koncepcje tożsamościowe była popierana przez zyskującą na sile opozycyjną Demokratyczną Partię Postępu (DPP). Fala artystycznych wydarzeń tego rodzaju osiągnęła swój punkt kulminacyjny w 1995 podczas Festiwalu Sztuk Postindustrialnych w Tajpej (Taipei Post-Industrial Arts Festival), zorganizowanym w pomieszczeniach starej destylarni na przemysłowych przedmieściach. Reżyser Huang Ming-chuan, autor filmu dokumentalnego poświęconego temu wydarzeniu, opisuje festiwal jako „wizualny horror wyłącznie dla dorosłych widzów, bijący zapewne wszelkie dotychczasowe tajwańskie rekordy w dyscyplinie artystycznych działań na żywo: teatru grozy, fizycznej agresji ze strony artystów (…)Widzieliśmy podczas show L.T.K. brutalny atak skierowany wobec jednego z członków zespołu, skład Z.S.L.O. wylewający na publiczność ścieki”¹.



W połowie lat 90. rozpoczęła na Tajwanie działalność wytwórnia muzyczna i tytuł „Noise”, założone przez artystę Wanga Fujui po jego powrocie z San Francisco, gdzie studiował sztukę cyfrową i w przestrzeniach pofabrycznych zetknął się z działalnością muzycznego undergroundu. Tytuł i wydawnictwo zapraszały na Tajwan artystów z Japonii, Ameryki Północnej i Europy, takich jak Merzbow, Whitehouse, Yamatsuka Eye, Death in June, Schimpfluch i przybliżyły słuchaczom nagrania wytwórni Johna Zorna Avant Records. Wang wciąż jest jednym z wiodących artystów tajwańskiej sceny artystycznego noise. Wielu artystów rozpoczynających obecnie działalność studiowało u Wanga na wydziale nowych mediów Taipei National University of the Arts (TNUA).



Gdy w 2009 roku przenieśliśmy się na Tajwan o wspomnianej historii nie wiedzieliśmy nic, choć już w Nowej Zelandii docierały do nas sygnały o tutejszych eksperymentach artystycznych na polu dźwięku. Na Tajwanie nie mieliśmy żadnych kontaktów, ale podczas wyprawy do Hong Kongu odwiedziliśmy artystę Lee Kita, który dał nam wizytówkę artysty dźwięku, pisarza i kuratora z Pekinu Yana Juna. Wysłaliśmy zatem mail do Yana, prosząc go o rekomendacje i uwagi na temat artystów z Tajwanu. Yan przekazał nam kontakt do Wanga Fujui i innego weterana sceny, Dino, który na początku lat 90. grał w zespołach punkowych, a następnie poszedł w bardziej minimalistycznym kierunku, realizując solowy projekt w stylistyce noise. W lipcu 2010 roku zaprosiliśmy Wanga i Dino do występu na organizowanej przez nas imprezie w nowo otwartym Taipei Contemporary Art Center. Wieczór był ekstatyczny. Kontynuując wcześniejszy występ Dino powrócił po północy i zagrał drugi improwizowany set z innym artystą, Li Jiun-yan, wykorzystując amplifikowane dźwięki chińskiego smyczkowego instrumentu erhu. Jego powrotowi na salę koncertową towarzyszyli performerzy, których działalność wydała owoce w postaci góry połamanych krzeseł i porozrzucanych śmieci. Występ zakończył się nagle, gdy Dino spalił galeryjny system nagłośnieniowy. Tak wyglądała pierwsza impreza, w której uczestniczyliśmy na Tajwanie, i wydawało się, że uzyskaliśmy tym samym dostęp do źródeł anarchicznej energii, tak mocno w latach 90.mitologizowanej.

Był to niewątpliwie dobry czas na organizowanie na Tajwanie artystycznych wydarzeń. Taipei Contemporary Art Center zostało utworzone w 2010 roku przez kolektyw artystów, naukowców, kuratorów i pracowników kultury, w celu „zapewnienia kontrplatformy dla polityki władz, oficjalnych opinii i komercyjnych obszarów zainteresowania”². Galeria była ulokowana w dzielnicy Ximen w wielkim zrujnowanym czteropiętrowym budynku, oczekującym na remont. Kolektyw uzyskał prawo do dwuletniego korzystania z lokalu, mogąc tym samym zapoczątkować szereg działań i w krótkim czasie przyczynić się do ożywienia sceny artystycznej w Tajpej, zdaniem wielu zdającej się słabnąć po okresie wzmożonej aktywności w latach 90. Śródmiejska lokalizacja, imponująca przestrzeń, brak instytucjonalnej aury oraz automat sprzedający tanie tajwańskie piwo – wszystko to czyniło galerię miejscem idealnym do organizowania różnorodnych wydarzeń. Jej rozległa sieć kontaktów pomogła przyciągnąć publiczność i ułatwiła nam kontakt z innymi artystami, umożliwiając tym samym stworzenie nowego profilu magazynu w nowej lokalizacji. Pod koniec 2011 roku zorganizowaliśmy drugą imprezę w TCAC, towarzyszącą premierze 12. numeru „White Fungus”; zaprosiliśmy z tej okazji raz jeszcze Wanga i Dino. Galeria odrzuciła naszą propozycję zapłaty za nagłośnienie uszkodzone przy poprzedniej okazji, ale tym razem poprosiła nas o zorganizowanie własnego sprzętu. To skłoniło nas do zwrócenia się o pomoc do lokalnej organizacji Lacking Sound Festival i zaproszenia jej do współorganizacji wydarzenia jako oficjalny partner. Organizacja zapewniła pomoc techniczną, a jeden z jej członków, Wang Chung-Kun, wykonał performans z użyciem zmechanizowanych próbówek. LSF zostało założone w 2007 roku przez studentów programu MFA na wydziale nowych mediów TNUA, przez ten czas zorganizowało ponad sto wydarzeń, zyskując tym samym miano najaktywniejszej platformy prezentacji sztuki dźwięku na Tajwanie w ostatniej dekadzie, choć w ostatnim czasie jej działalność wydawała się nieco zwalniać.

Za pośrednictwem Yana Juna nawiązaliśmy kontakt z artystą i organizatorem koncertów z Hong Kongu, Dennisem Wongiem. W 2012 roku Wong poprosił nas o zorganizowanie w Tajpej koncertów dwóch twórców, których ściągał do Azji – najpierw formacji EVOL, a następnie Zbigniewa Karkowskiego. To skłoniło nas do rozpoczęcia pracy nad cyklem Depopulate. W związku z tym, że TCAC przeniosło się wcześniej do mniejszego budynku w dzielnicy o większej liczbie mieszkańców, pierwszy Depopulate zorganizowaliśmy w VT Artsalon, prywatnej galerii w Tajpej prowadzonej przez kolektyw artystyczny. W koncercie wzięli udział EVOL, Wang Fujui oraz koreańsko-nowozelandzki artysta Samin Son, który wykonał performans „Toothpaste Action Series”, czerpiący z jego doświadczeń nabytych podczas przymusowej służby wojskowej w oddziale koreańskiej policji wykorzystywanym do tłumienia zamieszek, . Wtedy też po raz pierwszy współpracowaliśmy z Betty Apple. Oglądaliśmy jej, wówczas świeżej absolwentki programu dźwiękowego Wanga, wideo, na którym wykonywała na uczelni swój „Vibrator Love of Sound”. Generowała hałas wykorzystując interakcję mikrofonu z szeregiem aktywnych wibratorów. Aki Onda napisał niedawno w „The Wire”, że Apple jest „dziedziczką energii chaosu, która ożywiała w latach 90. undergroundową scenę Tajpej, a jej talent zapowiada intrygującą przyszłość tajwańskiej sceny muzycznej”³.



Drugie wydarzenie z serii Depopulate zorganizowaliśmy w The Cube, przestrzeni otwartej w 2010 roku przez niezależną kuratorkę Amy Cheng i krytyka muzycznego Jepha Lo, którego teksty poświęcone muzyce eksperymentalnej na Tajwanie publikowaliśmy zarówno w „White Fungus”, jak i w naszym drugim tytule – „Subconscious Restaurant”. Wydarzenie nie było trudne do wypromowania, gdyż Zbigniew Karkowski był w Tajpej legendą w związku ze zdarzeniami, do jakich doszło podczas jego wcześniej wizyty. Zasłyszane przez nas relacje różniły się, ale zwykle mówiły o skonsumowaniu całej butelki gaoliang (rodzaju wódki wytwarzanej z sorga), o ogłuszającym i agresywnym koncercie, po którym wywiązała się bójka z taksówkarzem, skutkująca nocą spędzoną na komisariacie. Mieszkający w Tokio Karkowski był jednym z wiodących twórców noise w Azji, pisał także o lokalnej scenie teksty, które publikowaliśmy w „White Fungus”. Niestety, rok później zmarł on w peruwiańskiej dżungli, dokąd udał się w poszukiwaniu alternatywnych form terapii. Depopulate 02 było pierwszą z organizowanych przez nas imprez, na którą udało nam się przyciągnąć maksymalną liczbę widzów, jednak występ Karkowskiego trwał jedynie kilka minut – spalił on jeden z głównych głośników, który pożyczyliśmy z uniwersytetu. Jednak z wyjątkiem jednego uczestnika, który zażądał zwrotu pieniędzy, słuchacze byli usatysfakcjonowani zarówno intensywnością tego krótkiego występu, jego dramatycznym finałem, jak i koncertami miejscowych artystów – pierwszym w historii występem HANHAN + VJ Haohao, łączącym elementy noise i techno z geometrycznymi projekcjami w smugach dymów. Duet stał się później znany jako HH i zyskał na Tajwanie wielu fanów.

W 2013 roku udało nam się zrealizować zamiar sprowadzenia na Tajwan japońskiego pioniera muzyki noise – Masami Akity, czyli Merzbow. Mieliśmy kontakt z Akitą wcześniej, gdyż jeszcze w czasie pobytu w Nowej Zelandii opublikowaliśmy o nim artykuł w 7. numerze „White Fungus”. Napisaliśmy do niego ponownie z pytaniem, czy jest zainteresowany występem na Tajwanie, a Akita odpowiedział, że niedługo wcześniej otrzymał podobną propozycję z Kandala Records i zasugerował, że moglibyśmy przy tym projekcie współpracować. Od momentu powstania w 2009 roku Kandala Records działało aktywnie na scenie, wydając nagrania i organizując liczne koncerty. Spotkaliśmy się z głównym organizatorem, Youshengiem Zhengiem, i artystą Dawangiem Yifangiem Huangiem (znanym także jako Black Wolf) by omówić pomysł – zdecydowaliśmy się na zorganizowanie koncertu w The Wall Live House, wielkiej sali koncertowej, w której zwykle występują wykonawcy rockowi i artyści nurtu muzyki tanecznej. Dla pobudzenia zainteresowania, zdecydowaliśmy się na niewielkie wydarzenie poprzedzające, które miało miejsce w Nanhai Gallery, a składało się z prelekcji wstępnej, prezentacji wideo i występu Dawanga. Współpracowaliśmy też z Kandala przy wydaniu zinu w języku chińskim, w którym znalazły się artykuły o Merzbow, japońskim noise, prawach zwierząt, oraz wyjątki tekstów Akity, poświęconych kulturze scum i sztuce sadomasochistycznej. W swojej ponaddwudziestoletniej aktywności Merzbow nigdy wcześniej nie wystąpił na Tajwanie – pomimo stosunkowej bliskości Japonii i wymiany listów z Wangiem Fujui w latach 90.



Julia Chien napisała o tym wydarzeniu w „Erenlai”: „6 lipca 2013 r. był szczególnym dniem w historii tajwańskiej sceny muzyki noise (…) Wpisujący się w język awangardy noise nigdy nie zdobył w Tajpej szczególnej popularności i zapewne nigdy jej nie zdobędzie. Choć wyrastał z undergroundowych ruchów, których scenerię stanowiły na początku lat 90. uniwersyteckie kampusy, stał się w mniejszym lub większym stopniu zjawiskiem akademickim, uzależnionym od akademii ze względu na finansowanie wydarzeń przez Biuro ds. Kultury (Cultural Affairs Bureau), zarazem odciętym od energii «ludu», niezbędnej dla rozwoju każdego gatunku muzycznego (…) Byłam zatem żywo zaskoczona tym, że tak wiele postaci z różnych muzycznych światów pojawiło się na koncercie Merzbow”⁴.

Po koncercie Merzbow podjęliśmy na nowo nasz cykl Depopulate, organizując na początku 2014 roku trzecie z kolei wydarzenie w tajpejskim Treasure Hill, w wiosce artystycznej utworzonej w dawnej osadzie „nielegałów”, którą budowali przede wszystkim weterani chińskiej wojny domowej. Cały ten kompleks, szczelnie pokryty własnoręcznie wzniesionymi prowizorycznymi konstrukcjami i opleciony siecią wijących się wąskich alejek, został pierwotnie przeznaczony do rozbiórki. Dzięki staraniom lokalnych aktywistów udało się go jednak zachować i obecnie mieszczą się tam przestrzenie wystawowe, kawiarnie, hostel i siedziba programu rezydencjonalnego. W wiosce zachowano domostwa pierwotnych mieszkańców, podczas gdy inne zostały przeniesione. Na Depopulate 03 goszczono muzyka Anlę Courtisa z Buenos Aires i tancerkę Zahrę Killeen-Chance z Auckland. W programie imprezy był także performans Zoe Sun, prezentacje poetyckie Hsia Yu, w tym improwizowany występ z Courtisem, oraz koncert Noise’a Steve’a (Steve’a Chena), który stał się stałym uczestnikiem wydarzeń firmowanych przez „White Fungus”.



Chen jest na Tajwanie artystą o wyjątkowym statusie. Swoją karierę rozpoczął jako DJ na rozkwitającej w latach 90. scenie klubowej i rave’owej, organizował z przyjaciółmi cykl zdarzeń w nietypowych lokalizacjach, np. w salonie fryzjerskim czy przed barem serwującym pieczoną kaczkę. Jednak gdy Chen usłyszał występ Wanga Fujui na imprezie Static Riot w 2001 roku, profil jego działalności zmienił się diametralnie: zaczął on tworzyć swoją własną odmianę noise, znajdującą się pod wyraźnym wpływem doświadczeń z kulturą rave. Chen zwierzył się nam, że po usłyszeniu po raz pierwszy muzyki Wanga zapragnął poznać artystę osobiście. Gdy udało mu się odszukać adres Wanga, wybrał się do jego mieszkania w Tajpej, ale nie został wpuszczony przez portiera. Czekał zatem cierpliwie na zewnątrz, dopóki ten nie oddalił się do łazienki, a następnie wślizgnąłna klatkę schodową, aż do mieszkania Wanga, przedstawił się i dostał od artysty wszystkie kasety, których sobie zażyczył. Kilka miesięcy później powtórzył tę sztuczkę, dostarczając Wangowi kasetę zawierającą jego własny materiał. W 2002 roku Chen był jednym z organizatorów Malt Fermentation Workshop,– w tamtym okresie jednego z niewielu klubów promujących eksperymentalną muzykę elektroniczną poza granicami Tajpej. Chen jest przykładem artysty-samouka, który rozwijał się poza obiegiem instytucjonalnym, zarabiając na życie jako gazeciarz, hydraulik, barman, budowlaniec, elektryk, sprzedawca w sklepie płytowym, DJ, hodowca kur i doker⁵. Obecnie pracuje na nocnym targu, sprzedając z samochodu koktajle, publikacje, płyty CD i domowe kiełbaski przyrządzone z tajwańskiej wołowiny z przyprawami przysyłanymi z Afryki Południowej przez matkę. Muzyka Chena jest tak wyjątkowa, jak jego życie.

Po czwartym Depopulate zorganizowanym w Berlinie na początku 2014 roku, zaprezentowaliśmy piątą odsłonę cyklu w dawnej świetlicy wojskowej opuszczonych koszarów w dzielnicy Banqiao w New Taipei City, znanej dziś jako 435 Art Zone. Miejsce nacjonalistycznych rytuałów patriotyzmu i poświęcenia, ozdobione portretem Czang Kaj-szeka, stało się centrum subwersywnej sztuki. Działo się to w okresie na Tajwanie szczególnie gorącym politycznie, niedługo po Rewolucji słoneczników, gdy grupa studentów przez 23 dni okupowała siedzibę parlamentu w proteście przeciwko ratyfikacji umowy handlowej pomiędzy Tajwanem i kontynentalnymi Chinami. Okupację wspierał marsz, w którym wzięło udział pół miliona ludzi. Na Depopulate 05 zaprezentowane zostały: performans Shi Chao Lai, któremu towarzyszył footage ukazujący brutalność działań policji wobec aktywistów Rewolucji słoneczników, występ Sonic Deadhorse z wideo remiksującym wizerunki czołowych polityków z historii Republiki Chińskiej, oraz występ Betty Apple przebranej za gumową syrenę, wykrzykującej przez megafon słowa hymnu narodowego. Artysta z Zurychu Dave Phillips połączył w swym performansie elementy propagandy i noise z szokującymi materiałami wizualnymi, przedstawiającymi tortury na zwierzętach, eksperymenty i okaleczanie dla celów naukowo-przemysłowych.



Po zbudowaniu trwałych relacji ze społecznością noise, w 2014 roku nawiązaliśmy także kontakt z tajpejską sceną techno. We wrześniu tego roku współpracowaliśmy ze Smoke Machine przy organizacji edycji festiwalu Uncover w świątyni na Tygrysiej Górze we wschodnim Tajpej. Była to pierwsza zorganizowana przez nas impreza łączącą sound art i grane na żywo techno. Smoke Machine ma na swoim koncie liczne wydarzenia na Tajwanie, przyciągnęło takich międzynarodowych artystów, jak Jeff Mills, Ancient Methods, Rrose i Alva Noto; opublikowało także serię ponad sto podkastów. Włączenie w orbitę naszych zainteresowań sceny techno doprowadziło nas do zorganizowania imprezy z okazji wydania 15. numeru „White Fungus” w Korner, wiodącym klubie Tajpej, w którym odbywają się prezentacje elektronicznej muzyki tanecznej., Biorąc pod uwagę format i zróżnicowanie stylistyczne występujących twórców, było to nasze najambitniejsze dotychczas przedsięwzięcie. Dwóch międzynarodowych artystów przybyło specjalnie z zagranicy. Legenda tokijskiego noise KK Null i nowojorska performerka Whitney Vangrim zostali specjalnie uwzględnieni w numerze pisma. Impreza odbywała się symultanicznie na dwóch scenach i przyciągnęła ponad 400 osób ze środowisk miłośników noise, muzyki tanecznej i koneserów sztuki. Uczestniczyli w niej lokalni DJ-e, performerzy i twórcy live electronics. Przełamując klubową konwencję niekończących się setów tanecznych odgrywanych pod osłoną ciemności, Noise Steve zaszokował widownię: włączył pełne oświetlenie, całkowicie wyciszył dźwięk i zapowiedział, że jego set zacznie się za 10 minut. Jego występ rozpoczęły partie zagrane na gitarze akustycznej oraz interpretacje tajwańskiej muzyki ludowej. Tego wieczoru występowali także Cevo i Tzu Ni, studenci wydziału nowych mediów na TNUA. Zapowiadali nadejście nowej fali tajwańskiej sztuki dźwięku. Warunki późnego globalnego kapitalizmu mogą utrudniać powtórzenie się sytuacji twórczej anarchii, jaka zaistniała w sztuce tajwańskiej w latach 90. po stanie wojennym, lecz duch eksperymentalizmu jest wciąż żywy.

Performance Zoe Sun w ramach Depopulate 03, Treasure Hill, 2013, zdjęcie: Vivy Hsieh

Performance Zoe Sun w ramach Depopulate 03, Treasure Hill, 2013 photo by Vivy Hsieh

Performance Yan Jun w ramach imprezy promującej wydanie dwunastego numeru White Fungus, TCAC, 2011

Performance Yan Jun w ramach imprezy promującej wydanie dwunastego numeru White Fungus, TCAC, 2011

Whitney Vangrin w ramach Depopualte 06, zdjęcie: Etang Chen

Whitney Vangrin w ramach Depopualte 06, zdjęcie: Etang Chen

Whiteney Vangrin w ramach Depopulate 06, zdjęcie: Etang Chen

Event White Fungus w TCAC, 2010

Przed rozpoczęciem Uncover Festival, Tiger Mountain, 2014

Przed rozpoczęciem Depopualte 05, 435 Art Zone, 2014

Performance Wang Fujui na wydarzeniu White Fungus, TCAC, 2010

Performance Wang Chung-Kun na wydarzeniu White Fungus, TCAC, 2010

Uncover Festival, Tiger Mountain, 2014

Performance 'Taipej Hot Autumn' w ramach Depopulate 05, 435 Art Zone, zdjęcie: Vivy Hsieh

Performance Sonic Deadhorse w ramach Depopulate 05, 435 Art Zone, 2014, zdjęcie: Vivy Hsieh

Performance Samin Son'a w ramach Depopulate 01, VT Artsalon, Taipei 2012, zdjęcie: Damien Trainor

Merzbow w The Wall, 2013, zdjęcie: Damien Owen Trainor

Performance Lai Shi-Chao w ramach Depopulate 05, 435 Art Zone, 2014, phot by Vivy Hsieh

Performance KK Null w ramach Depopualte 06, Korner, 2016, zdjęcie: Etang Chen

Performance Dina w ramach wydarzenia White Fungus, TCAC 2010

Depopulate 05, 435 Art Zone, 2014, zdjęcie: Vivy Hsieh

Depopualte 06, plakat

Performance Dave'a Phillips'a w ramach Depopualte 05, 435 Art Zone, 2014, zdjęcie: Damien Owen Trainor

Performance Betty Apple w ramach Depopulate 05, 435 Art Zone, 2014, zdjęcie: Vivy Hsieh

Performance Betty Apple w ramach Depopulate 01, VT Artsalon, 2012, zdjęcie: Damien Owen Trainor

Performance Betty Apple w ramach Depopulate 01, VT Artsalon, 2012, zdjęcie: Damien Owen Trainor

Performance Apple w ramach Depopualte 05, 435 Art Zone, 2014, zdjęcie: Damien Owen Trainor

Performance Hsia Yu w ramach Depopulate 03, 2014, zdjęcie: Vivy Hsieh

Performance HH na Uncover Festival, Tiger Mountain 2014

---

Tłumaczenie z języka angielskiego: Jacek Staniszewski

BIO

White Fungus [„Biały grzyb"] jest magazynem o sztuce z siedzibą w Taizhong na Tajwanie. Założony został przez braci Rona i Marka Hansonów w Wellington w 2004 roku jako quasi-polityczny manifest; egzemplarze pierwszej edycji zostały skserowane, owinięte w bożonarodzeniowy papier i podrzucone anonimowo do różnych przedsiębiorstw na terenie całego miasta. Obecnie magazyn publikuje wywiady, artykuły na temat sztuki, nowej muzyki, historii i polityki. „White Fungus” prowadzi dialog z czytelnikami w zakresie poruszanych tematów. Nazwa czasopisma nawiązuje do puszki „białego grzyba”, którą Hansonowie znaleźli w lokalnym supermarkecie w przemysłowej strefie miasta Taizhong. Każda okładka czasopisma odwołuje się do skanu puszki z białym grzybem. www.whitefungus.com