HASHTI Tehran (film)

Projekcja do 15 czerwca 2018 r.

Film Hashti Tehran ukazuje peryferyjne przestrzenie między centrum i przedmieściami Teheranu. Daniel Kötter otwiera przed nami cztery położone na obrzeżach stolicy Iranu przestrzenie przejściowe i pozwala zobaczyć rzadko widoczną część tego kraju. Ruch oka kamery przesuwającego się niespiesznie po budynkach i krajobrazach przerywany jest rozmowami z pośrednikami nieruchomości, ich klientami oraz mieszkańcami tych terenów, którzy opowiadają o wypędzeniu i migracji. Hashti Tehran to opowieść o tym, że to nie centralne położenie decyduje, gdzie powstaje przestrzeń społeczna, ale fakt zajmowania i wykorzystywania przez ludzi danych miejsc.

Hashti jest to występująca w większości tradycyjnych domów w Iranie ośmioboczna przestrzeń, umożliwiająca komunikację i kierowanie osób w stronę różnych części domu, prywatnej (andarouni) i półpublicznej (birouni), zarezerwowanej dla osób z zewnątrz i stanowiącej dostęp do przestrzeni usługowych.

Hashti jest to w większości tradycyjnych domów w Iranie przestrzeń za sar-dar (drzwiami). Może być zaprojektowana na wiele różnych sposobów, na planie ośmio- lub sześcioboku, kwadratu lub prostokąta.

Hashti to przestrzeń dystrybucji i cyrkulacji. „Hasht” znaczy „osiem”. Stanowi to nawiązanie do ośmioboku otwierającego się w kilku kierunkach, co pozwala kierować gościa do różnych części domu, andaruni lub birouni, do atrium lub innych pomieszczeń, w zależności od celu i okoliczności wizyty.

Pierwotnie hashti służyło regulacji dostępu i obiegu między przestrzenią prywatną (andarouni), półpubliczną (birouni), zarezerwowaną dla przyjmowania gości, oraz przestrzeniami usługowymi.

Jeśli przyjmie się założenie, że Teheran sam w sobie jest domem, by tak rzec: wewnętrznym kręgiem Islamskiej Republiki Iranu, wówczas obrzeża miasta stają się przestrzenią przejściową pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem, między tym co miejskie i nie-miejskie. Film stanowi tym samym próbę spojrzenia na cztery bardzo różne obszary na obrzeżach Teheranu: góry Tochal na północy, tereny wokół sztucznego jeziora Chitgar na zachodzie, budowę osiedla socjalnego nazywanego Pardis Town na dalekim wschodzie oraz dzielnicę Nafar Abad na południowych krańcach miasta. Łącząc poetykę filmu drogi z dokumentem architektonicznym i zamieniając techniki realizacji zdjęć we wnętrzach i na zewnątrz, film Hashti Tehran przedstawia stolicę Iranu poprzez jej przestrzenie peryferyjne.

Film

występują: Sara Reyhani, Ramash Imanifard, Alireza Labeshka, Amoo Abbas

ekipa: Daniel Kötter (reżyseria, produkcja, scenariusz, kamera, montaż), Marcin Lenarczyk (dźwięk), Hedieh Ahmadi (nagrania), Nafiseh Fathollazadeh (tłumaczenie), Armin Maleki (tłumaczenie), Somayeh Rezaei (tłumaczenia), Alireza Labeshka (zarządzanie produkcją), Sadra Keyhani (produkcja)

Daniel Koetter

Tło

„Segregacja” i „prywatyzacja”, „bezpieczeństwo” i „kontrola” są kluczowymi pojęciami transformacji urbanistycznej w rozwijających się w XXI wieku miastach całego świata. Ich kwestionowanymi korelatami są „to, co publiczne”, „otwarta przestrzeń”, „dostęp” i „obywatelstwo”. Wszystkie te pojęcia wydają się stanowić elementy procesu negocjacji, rozgrywającego się między – z jednej strony – nowymi liberalnymi gospodarkami, usiłującymi podłączyć się do globalnego boomu budowlanego i biznesowego a – z drugiej – tendencją do zachowywania współdzielonej przestrzeni publicznej dostępnej dla wszystkich grup społecznych w ramach przestrzeni miejskiej. Film stanowi próbę zwrócenia uwagi na obszary, na których zdaje się gasnąć kontrolująca siła miejskiego rozwoju i gdzie definicje tracą na ostrości, stają się płynne: obrzeża i peryferia, strefy kontaktu, w których spotykają się miasto i krajobraz, natura i konstrukcja. Czy mieszkaniec opuszczający miasto w celach rekreacyjnych lub jakichkolwiek innych może być w dalszym ciągu nazywany obywatelem? Jaką przyjmuje funkcję społeczną, jaką odgrywa rolę polityczną w chwili, gdy wkracza na peryferia miasta lub w nich zamieszkuje?

Administracyjne i geograficzne granice miasta dzielą przestrzeń na wnętrze i zewnętrze, na to, co przynależy i na to, co znajduje się poza. Tym samym relacja pomiędzy przestrzeniami usytuowanymi po dwóch stronach granicy nie jest symetryczna. Władza tworzenia definicji jest po stronie miasta. To miasto zawsze określa wykorzystanie i sposób ukształtowania przestrzeni poza swoimi granicami w o wiele większym stopniu niż tereny wiejskie determinują przestrzeń miasta. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest fakt, że miasto produkuje przestępców, margines społeczny, wytwarza śmieci i zwłoki, które musi wypchnąć ze swojego centrum, aby zagwarantować mieszkańcom funkcjonalność koegzystencji. Przestrzeń poza granicami miasta jest zatem określona od samego początku jako magazyn, siedlisko i wysypisko tego, co społecznie peryferyjne. Z drugiej strony przestrzeń uosabia potrzebę przeciwieństwa tego, co wiążemy z miastem: rekreacji, życia w zielonej przestrzeni, lepszego powietrza, mniejszego zagęszczenia zabudowy i mniejszej ilości zanieczyszczeń. Mieszkanie na peryferiach może być zatem rozumiane w równym stopniu jako stygmat i przywilej.

Teheran – studium przypadku

Peryferyjna geografia Teheranu zwraca uwagę na istotną strukturalną analogię z cechującymi to miasto podziałami społecznymi, środowiskowymi i psychologicznymi. Północne obrzeża zarezerwowane są dla klasy wyższej, mieszkającej w apartamentowcach i dla rekreacji w „czystym górskim powietrzu”. Jako takie stanowią one całkowite przeciwieństwo południa, gdzie smog i pustynia definiują warunki życia klasy średniej i niższej. Podczas gdy położenie geograficzne Teheranu, z górami na północy i pustynią na południu, określają miasto wzdłuż osi północ-południe, jego wzrost i rozwój są możliwe jedynie na osi wschód-zachód.

HASHTI jest dyskursywnym projektem realizowanym we współpracy z Shadnaz Azizi, Kavehem Rashidzdehem, Amirem Tehrani i Pouyą Sepehr. Polega on na badaniu różnych strategii urbanistycznych, architektonicznych i socjologicznych. W jaki sposób definiowane i kontrolowane są ruch uliczny, miejsca spotkań, strefy kontaktu, ogrodnictwo? W jaki sposób przestrzenie te wiążą się z definicją przestrzeni wewnętrznych, salonu jako głównego forum społecznego, regulującego przestrzeń publiczną.

PÓŁNOC (TOCHAL)

Na północy miasta znajdują się góry Elburs, ich najwyższy szczyt Demawend sięga 5600 m n.p.m. Jest to główne źródło wody dla całego miasta. Z pasma korzystają nie tylko turyści i narciarze, ale także zwykli teherańczycy, widząc w nim obszar miejskiej rekreacji. Północna granica miasta sąsiaduje bezpośrednio z górą Tochal, której szczyt łączy z terenami miejskimi długa na 12 km kolejka linowa. Góry są dla miastowych jednym z elementów ich miejskiego życia.

ZACHÓD (CHITGAR)

Na zachodzie miasta, na północ od parku Chitgar, granice miasta dotykają dziś góry Elburs za sprawą ulokowanego tam kompleksu wysokościowców z mieszkaniami. Podczas gdy budynki te zamieszkane są przez rodziny z klasy średniej, przestrzenie „pomiędzy” zwraca się przyrodzie z myślą o rekreacji – służy temu m.in. sztuczne Jezioro Męczenników Zatoki Perskiej. „Druga natura” jest wymyślana, budowana, oferowana.

Betonowe konstrukcje, chodniki na otwartym powietrzu i łódki stanowią scenę spotkań, wymiany i bycia widzianym, podczas gdy „prawdziwa natura” przejmuje kontrolę: zaczęły się tu osiedlać endemiczne gatunki ptaków, a ekolodzy, biolodzy i urbaniści walczą z algami i komarami.

WSCHÓD (PARDIS TOWN)

Osiedle socjalne Pardis Town zbudowano za rządów Ahmadinedżada w odległości pół godziny jazdy samochodem od Teheranu. Tania zabudowa pośród górzystego i suchego krajobrazu powstawała w 11 etapach. Na początku nie było tam żadnych sklepów, szkół ani transportu publicznego. Tutaj pytanie ulega odwróceniu: na ile „miasto” jest konieczne jako podmiot zaspokajający podstawowe potrzeby tysięcy członków klasy robotniczej, zaczynających nowe życie w pustym krajobrazie?

POŁUDNIE (NAFAR ABAD)

W Nafar Abad relacje między przestrzenią mieszkaniową i otwartą zaprojektowano w inny sposób. Podczas gdy władze miasta dokonują tu chaotycznej rozbiórki, aby oczyścić teren dla ekspansji pobliskiego sanktuarium, ważnego miejsca pielgrzymek szyitów, mieszkańcy zajmują tymczasowo przestrzeń pomiędzy niewielkimi budynkami mieszkalnymi, rozstawiając fotele i krzesła na potrzeby zebrań lokalnej wspólnoty i tworząc tym samym subwersywną, publiczną wersję salonu.

Ponadto w tej samej okolicy znajduje się przemysłowa oczyszczalnia ścieków, służąca całemu miastu. To tutaj dociera woda z gór Tochal, którą konsumują miliony teherańczyków. Na południu miasta, w dzielnicach takich jak Shah-er-rey, granice miasta sięgają pustyni, a krajobraz daje przedsmak tego, co czeka wyruszających dalej w tym kierunku: napotkają tam gigantyczne słone jezioro Namak, które w przeciwieństwie do Chitgar jest akwenem naturalnym. Nie dostarcza ono wody, ani nie jest miejscem rekreacji.

Tłumaczenie z języka angielskiego: Michał Choptiany

BIO

Daniel Kötter jest reżyserem filmowym i teatralno-muzycznym, którego praca oscyluje w celowy sposób między różnymi kontekstami medialnymi i instytucjonalnymi i opiera się na kombinacji filmu strukturalistycznego z elementami dokumentu i eksperymentalnego teatru muzycznego. Intensywnie interesuje się problematyką urbanizacji Afryki i Bliskiego Wschodu.

Jego przedstawienia teatralno-muzyczne tworzone we współpracy z kompozytorem Hannesem Seidlem były prezentowane na licznych międzynarodowych festiwalach począwszy od 2008 roku. W latach 2013–2016 stworzyli trylogię Ökonomien des Handelns: KREDIT, RECHT, LIEBE, a obecnie pracują nad nową trylogią zatytułowaną Stadt Land Fluss.

Jego seria filmów, dzieł performatywnych i dyskursywnych poświęconych urbanistycznym i socjo-politycznym warunkom architektury teatralnej i miejskiej performatywności powstawała w latach 2009–2015 i złożyła się na realizowany z Constanze Fischbeck projekt pt. state-theatre Lagos/Teheran/Berlin/Detroit/Beirut/Mönchengladbach.

Film i praca tekstowa KATALOG powstały w dwunastu krajach Morza Śródziemnego i przedstawiają miejsca i praktyki związane z definicją przestrzeni publicznej. Film był pokazywany na Biennale Architektury w Wenecji w 2014 r.

W latach 2014–2017 współpracował z kuratorem Jochenem Beckerem (metroZones) nad badaniami, wystawą i projektem filmowym CHINAFRIKA. Under Construction.

Jego film dokumentalny Hashti Tehran miał premierę w ramach rozszerzonego Berlinale Forum i zdobył German Short Film Award.

http://www.danielkoetter.de/projekte/hashti-tehran