Kurzopedia (Ghobar-Nameh) | غبارنامه

Kurzopedia (Ghobar-Nameh) to badawczy i archiwistyczny projekt kuratorski, realizowany przez New Media Society, w odpowiedzi na zaproszenie warszawskiej kuratorki, Anny Ptak. W zamierzeniach miał zostać zaprezentowany w Warszawie w 2015 roku, w ramach wystawy Dust /Kurz. Kurzopedia jest encyklopedią, której tematem przewodnim jest kurz, obecny i powracający w różnych mediach, takich jak tekst, wideoart czy obiekty powstałe z materiałów znalezionych.

Z powodu pewnych komplikacji Kurzopedia nie mogła ukazać się razem z wystawą, jej zespół postanowił zatem kontynuować projekt na własną rękę i zaprezentować go, gdy w Iranie nadarzy się odpowiednia okazja. Tymczasem archiwum rozrastało się w różnych kierunkach, aż wreszcie na początku 2018 roku New Media Society postanowiło udostępnić Kurzopedii swoją przestrzeń na dwa miesiące, począwszy od kwietnia. Projekt składa się ze zmieniającej się nieustannie instalacji ściennej, czytelni/gabinetu i sali pokazowej, w której odbywają się dyskusje i prezentacje.

Przedmiot badań ujmowany jest bardzo różnie: od przedstawień kurzu i pyłu w filmach dokumentalnych i pełnometrażowych, poprzez prace na papierze, zgromadzone informacje i wycinki prasowe dotyczące smogu w południowym Iranie i problemów związanych ze środowiskiem naturalnym, powodowanych przez brak wody i suszę, po skutki uboczne wojen w regionie, a także filozoficzne i metaforyczne odwołania do kurzu w literaturze, poezji i filmie. Projekt zachęca widza do czynnego uczestnictwa, angażowania się w dialog w granicach różnych powiązanych dyscyplin i do wspierania archiwum: dostarczania materiałów i rozbudowywania haseł w Kurzopedii. Rezultat wyobrażamy sobie w postaci strony internetowej, a być może także publikacji.

W związku z pojęciem kurzu, w projekcie staramy się badać podstawowe zagadnienia, takie jak: co wiemy na temat kurzu? Czy jest jedynie unoszącą się / osiadającą materią, czy też istnieją inne poziomy / interpretacje tego zjawiska? Czy jest przekleństwem, skazującym nas na nieustanne odkurzanie, czy też możemy wygodnie trwonić czas przez resztę swych dni? A co, jeśli przyjmiemy kurz jako warunek / przestrzeń, które mogą zapoczątkować zmianę? Jak związek między centrum i peryferiami może zostać prze-pisany z uwzględnieniem zagęszczenia kurzu lub jego śladów? W jaki sposób kurz odnosi się do śmierci, rozkładu i zanikania, dając nam wskazówki dotyczące remanencji istniejącego niegdyś przedmiotu? W jaki sposób jego nieustannie zmieniający się skład wiąże się z przymusem i naglącą potrzebą?

Niezależnie od popularnej definicji, słowo „kurz” można potraktować jako znaczące, pozwalające oddzielać peryferie od centrum – miejsca, w którym koncentruje się władza i które musi pozostać czyste, nietknięte; trzeba je za wszelką cenę pozostawić widzialnym. Peryferie, przeciwnie, są przestrzenią kurzu. Zawsze spychany w jakieś odległe miejsca poza polem widzenia, kurz nie przyciąga uwagi, póki nie dotrze do centrum. Być może dlatego wyrzutkowie i rzeczy zapomniane zawsze kojarzą się z kurzem. Centrum jest warte czyszczenia, zatem kurz i gruzy eksportowane są na terytoria marginalne; nikt nie dba o zamiatanie peryferii.

Kurz zawsze pojawia się w wiadomościach, gdy jest już za późno – gdy jest już w powietrzu i przepełnia wszystko. Gdy kurz opada, przychodzi zapomnienie. W jakiś sposób „opadły kurz” domyka proces zamazywania i hipokryzji, pochłania struktury władzy lub przekształca je w sobie. Gdy horyzont znów jest czysty, rzeczy wydają się zwyczajne i wytłumaczalne: ukryj świadków i twierdź, że do zniszczenia nigdy nie doszło lub że było potrzebne i posłużyło stworzeniu lepszego świata (spójrzmy na transmitowany na cały świat atak terrorystyczny z 11 września, którego mgła na trwałe zasnuła Północ/Południe i na zawsze zmieniła stosunki międzynarodowe. Nie ma potrzeby wspominać o pierwszej i drugiej wojnie w Zatoce Perskiej, ich katastrofalnych skutkach ekologicznych i wytworzonej przez nie próżni, która doprowadziła Bliski Wschód do obecnego przerażającego stanu, zrodziła ISIS i niekończącą się wojnę w Syrii).

Gromadzący się kurz przywodzi na myśl archiwum, odpowiednik historii a czasem ją samą, a także każdą możliwą nostalgię, jaką można z nimi wiązać: zwrot „zbierający się kurz” w odniesieniu do opuszczonego przedmiotu, miejsca lub materii, jest przykładem takich skojarzeń. Jeśli spojrzymy na sposoby przedstawiania Bliskiego i Środkowego Wschodu w Hollywood i mediach zachodnich, skojarzenia te sytuują się często poza jakąkolwiek rzeczywistą geografią, podążają własnymi ścieżkami: takie spojrzenie łączy domieszkę fikcji ze światopoglądem orientalistycznym, by zaspokoić palące pragnienie egzotyki. To z kolei często utrudnia zrozumienie innego, działając jak zasłona lub filtr, który zniekształca i przesłania widok, zmieniając go w nieprzejrzystą masę cząstek, tak, że nie sposób odgadnąć, czym właściwie były przedmioty ukryte pod warstwą kurzu.

Kurzopedia jest encyklopedią otwartą na zmiany, zachowującą możliwość dodawania nowych haseł, archiwalnych / żywych, składających się z tekstu, obrazu i filmu, obejmujących różne dziedziny: od perspektywy naukowej i ekologicznej, po dość abstrakcyjne filozoficzne kwestie, dotyczące kurzu. Różne jej fragmenty ukończono w różnym czasie, w procesie wspólnych poszukiwań i badań. By wyodrębnić te powiązane ze sobą kwestie, rozdziały i hasła – pomyślane tak, by wypełniły je znalezione przedmioty / zdjęcia / fragmenty testów – trzeba móc poddać te hasła rozbudowie.

Dla „Obiegu” wybraliśmy dwa rozdziały, dołączone do niniejszego szkicu: Moving Dust, program wideo kuratorowany przez Amiraliego Ghasemiego z Parking Video Library oraz Kurz i mistyka [Dust in Mysticism] Nebras Hoveizavi.

Tłumaczenie z języka angielskiego: Anna Dzierzgowska

BIO

New Media Society to przestrzeń projektowa, archiwum oraz biblioteka poświęcona sztukom nowych mediów. New Media Society (NMS) gromadzi i łączy wyłaniające się przestrzenie projektowe w całym Iranie. Wspomaga projekty związane ze sztuką nowych mediów poprzez organizowanie rozmów, warsztatów i wydarzeń takich jak prezentacje, sympozja czy wystawy. Publikacja, produkcja wiedzy oraz przechowywanie, a także działania popularyzatorskie to główne zadania jakie stawia sobie NMS, by stworzyć tak potrzebą platformę dla wciąż powiększającego się sceny nowych mediów w Iranie.